Από το "Σίβυλλα"
Στο εδώλιο του κατηγορουμένου στο δικαστήριο της Αγκυρας (1988). Από τα αριστερά προς τα δεξιά: Νίκος Γιαννόπουλος, Νίκος Μπελαβίλας, Κωστής Νικηφοράκης, Γιώργος Κουβίδης
Από (
ΙΟΣ, Ελευθεροτυπία, 17/2/2007)
Μνήμη του αγωνιστή γιατρού Κωστή Νικηφοράκη
Το νόημα της αλληλεγγύης
"
Επαναστάτης της καθημερινότητας"
(
Τασία Χριστοδουλοπούλου, «Η Εποχή», 11/2/2007)
Δύσκολο να αποχαιρετήσουμε έναν άνθρωπο σαν τον Κωστή Νικηφοράκη. Γιατί ό,τι κι αν πούμε, όπως και να το πούμε, κινδυνεύουμε, άθελά μας, να τεμαχίσουμε ένα έργο ζωής που διέθετε μια θαυμαστή ενότητα. Το παρήγορο είναι ότι το νήμα που διαπερνούσε τη ζωή και ενοποιούσε τη δράση του Κωστή Νικηφοράκη είναι εύκολο να το αναζητήσουμε. Και να το εντοπίσουμε σε μια εκδοχή της Αριστεράς που δεν αρκείται στο μελλοντικό όραμα, αλλά, θεωρώντας το όραμα ταυτόσημο με έννοιες όπως η ανθρωπιά και η αλληλεγγύη, το μετατρέπει σε καθημερινή πρακτική, σε στάση ζωής.
«Ανθελληνικά συνθήματα»
Ο γιατρός Κωστής Νικηφοράκης πέθανε στις 2 Φεβρουαρίου σε ηλικία 56 ετών. Ξεκίνησε την πολιτική του δραστηριότητα την εποχή της χούντας στην Ιταλία όπου σπούδασε ιατρική. Αρχικά μέλος του ΠΑΚ, στη συνέχεια του ΑΜΕΕ και της ΠΠΣΠ συμμετείχε ενεργά στο αντιδικτατορικό κίνημα και πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Συλλόγου Ελλήνων Φοιτητών «Νίκος Μπελογιάννης» στη Σιένα. Αποτέλεσμα ήταν να του αφαιρεθεί το διαβατήριο και να απαγορευτεί η είσοδός του στην Ελλάδα. Στο βιβλίο του Νίκου Κλειτσίκα «Το ελληνικό φοιτητικό κίνημα και ο αντιδικτατορικός αγώνας στην Ιταλία» (εκδόσεις Προσκήνιο, Αθήνα 2000) διασώζεται έγγραφο του ελληνικού προξενείου της Νάπολης προς την ΚΥΠ στο οποίο αναφέρεται και το όνομα του Κωστή Νικηφοράκη: «Την 24.3.71 ανηρτήθησαν εις την κεντρικήν είσοδον του Πολυτεχνείου Νεαπόλεως αφίσσαι δυσφημιστικαί της εν Ελλάδι καταστάσεως. Αφηρέθησαν υπό του φοιτητού Π. Μπονάτσου την 26.3.71. Την επομένην, 27.3.71, ετέθησαν εις την αυτήν θέσιν έτεραι με την φράσιν "Η δικτατορία των συνταγματαρχών έφθασεν εις το Πολυτεχνείον Νεαπόλεως". Την νύκτα της 20-21.4.71 ομάς Ιταλών αναρχικών μετά των Ελλήνων σπουδαστών Παπακυρίτση Κωνσταντίνου, Τζανακάκη Γεωργίου, Νικηφοράκη Κωνσταντίνου και Κυριακογιάννη Στυλιανού ανέγραψαν ανθελληνικά συνθήματα και διένεμον προκηρύξεις. Ομοίως εβιαιοπράγησαν εις βάρος μερικών εθνικοφρόνων σπουδαστών αίτινες (sic) προσεπάθησαν να αντιδράσουν εις τας ενεργείας των».
Σχολιάζοντας το έγγραφο, ο Ν. Κλειτσίκας σημειώνει ότι τα περί «Ιταλών αναρχικών», «βιαιοπραγιών εις βάρος εθνικοφρόνων» κ.ο.κ. αποτελούν εφεύρημα των συντακτών του προκειμένου να διασφαλίσουν τη συνέχιση της μισθοδοσίας τους από τη χουντική ΚΥΠ και συμπληρώνει ότι οι φοιτητές που καταδίδονται στην ΚΥΠ επρόκειτο να πληρώσουν ακριβά την αντιχουντική δράση τους: το προξενείο της Νάπολης τους «κόβει» τα διαβατήρια και το συνάλλαγμα, ενώ οι οικογένειές τους στην Ελλάδα «τιμωρούνται» για τη δράση των παιδιών τους στην Ιταλία με συνεχείς κλήσεις στην Ασφάλεια, απειλές και εκβιασμούς (σ. 133-134).
Η αλληλεγγύη ως πρακτική
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, ο Κωστής Νικηφοράκης θα αφιερωθεί σε ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων το οποίο, καθώς περνά ο καιρός, θα υπερβεί κατά πολύ το συνηθισμένο -όσο και πεπερασμένο- πλαίσιο ενασχόλησης με τα κοινά που ακολούθησαν όσοι συνομήλικοί του πολιτικοποιήθηκαν στις γραμμές του αντιδικτατορικού κινήματος. Στην περίπτωσή του, οι «πολιτικές» επιλογές θα συνδυαστούν αρμονικά με πρωτοβουλίες που συνήθως εκλαμβάνονται ως αμιγώς «κοινωνικές», προσφέροντας το υπόδειγμα για μια αριστερή πολιτική πρακτική που δεν μεταθέτει στο μέλλον την αντιμετώπιση των προβλημάτων, αλλά προτείνει τρόπους συλλογικής δράσης για την άμεση αντιμετώπισή τους.
Στα τέλη του 1988, ο Κωστής Νικηφοράκης συμμετέχει ως πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου Χανίων σε αποστολή αλληλεγγύης στη δίκη πολιτικών κρατουμένων στην Τουρκία. Τέσσερις από την αποστολή (Κ. Νικηφοράκης, Ν. Γιαννόπουλος, Ν. Μπελαβίλας και Γ. Κουβίδης) συλλαμβάνονται, φυλακίζονται και παραπέμπονται σε δίκη με σοβαρές κατηγορίες. Για την αθώωση και την επιστροφή των τεσσάρων στην Ελλάδα συγκροτείται ένα κίνημα συμπαράστασης που ξεπερνά τα ελληνικά σύνορα και επιτυγχάνει στο τέλος την απελευθέρωσή τους. Για τον «δίκαιο πόθο των ανθρώπων για μια κοινωνία χωρίς φυλακές», μιλούσε σε μήνυμά του από την Αγκυρα ο Κωστής Νικηφοράκης, ενώ στη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε με την επιστροφή του στα Χανιά εξηγούσε την ανάγκη της έμπρακτης αλληλεγγύης με τους Τούρκους πολιτικούς κρατούμενους. «Οι μέρες αυτές ανέδειξαν ότι εκτός από το Νταβός των κυβερνήσεων υπάρχει και το Νταβός της αλληλεγγύης, της διεθνιστικής υποστήριξης και των κινημάτων», σημείωνε («Χανιώτικα Νέα», 29.11.1988).
Δύο χρόνια αργότερα, ο Κωστής Νικηφοράκης συμμετέχει δραστήρια στο κίνημα κατά των αμερικανικών βάσεων. Στις 23 Ιουλίου 1990, τα ΜΑΤ μετατρέπουν σε πεδίο μάχης την πλατεία Ελευθερίας μπροστά από το Νομαρχιακό Μέγαρο στα Χανιά με στόχο να διαλύσουν τη διαδήλωση που είχε διοργανώσει η Επιτροπή Φορέων κατά των Βάσεων. Ο Κωστής Νικηφοράκης είναι ένας από τους 28 πολίτες που θα παραπεμφθούν σε δίκη για τα γεγονότα της Νομαρχίας.
Τα χρόνια αυτά, η δράση του Κωστή Νικηφοράκη αποκτά σταδιακά το εύρος στο οποίο αναφερθήκαμε προηγουμένως. Ασχολείται με το συνδικαλισμό στο χώρο της δουλειάς του. Στη λογική του, οι διεκδικήσεις των γιατρών συνδυάζονται υποχρεωτικά με την προάσπιση του δημόσιου χαρακτήρα της υγείας και με τον αγώνα για τα δικαιώματα των ασθενών. «Δεν πρέπει να αλλάξει η ιατρική ηθική επειδή οι υποταγμένες κυβερνήσεις αποφασίζουν να περιοριστούν οι δαπάνες», σημείωνε σε άρθρο του στο περιοδικό «Δρόμοι». «Αυτό που πρέπει να αλλάξει είναι ο προσανατολισμός των δημόσιων επενδύσεων. [...] Οι δαπάνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για ένα χρόνο αντιστοιχούν σε 150 λεπτά στρατιωτικών δαπανών».
Η τοπική αυτοδιοίκηση υπήρξε ένας ακόμη χώρος στον οποίο θα αφιερώσει το χρόνο του ο Κωστής Νικηφοράκης: υποψήφιος δήμαρχος Χανίων στις εκλογές του 1994, θα αναδειχθεί νομαρχιακός σύμβουλος και στις τρεις εκλογικές αναμετρήσεις που θα ακολουθήσουν (1998, 2002, 2006).
Δίνοντας απτό περιεχόμενο στην έννοια της κοινωνικής αλληλεγγύης, ο Κωστής Νικηφοράκης εξασφαλίζει την εθελοντική εργασία γιατρών και τη βοήθεια πολιτών και κατορθώνει να διοργανώσει συσσίτια και ιατρεία για άπορους και μετανάστες στις φτωχές γειτονιές της Σπλάντζιας στα Χανιά.
Καθημερινές μάχες
Στις αρχές του καλοκαιριού του 2001, 164 πρόσφυγες από την Ασία και την Αφρική αποβιβάζονται στο λιμάνι της Σούδας. Στην Κρήτη κρατούνται για λίγες ημέρες στη Σχολή Εμπορικού Ναυτικού στη Σούδα και στη συνέχεια μεταφέρονται σε έναν ειδικά διαμορφωμένο καγκελόφραχτο χώρο στις εγκαταστάσεις του παλιού αερολιμένα των Χανίων. Ο Κωστής Νικηφοράκης θα σταθεί δίπλα τους από την πρώτη στιγμή της άφιξής τους μέχρι την ώρα που και οι τελευταίοι ανάμεσά τους θα αποκτήσουν προσωρινή άδεια παραμονής και θα αφεθούν ελεύθεροι. Επιβεβαιώνει τις καταγγελίες για κακοποίηση προσφύγων από άνδρες του Λιμενικού, ζητάει την τιμωρία των ενόχων, και, μαζί με άλλα μέλη της Πρωτοβουλίας Αλληλεγγύης στους Μετανάστες, παλεύει με όλες του τις δυνάμεις για τη βελτίωση των άθλιων συνθηκών της κράτησής τους. Με συνεχείς εκκλήσεις προς τις αρχές και τους πολίτες της πόλης να δείξουν έμπρακτα ότι ο ανθρωπισμός δεν εξαντλείται στα λόγια, καθώς και με την καθημερινή του παρουσία, ο Κωστής Νικηφοράκης παίζει καταλυτικό ρόλο στη δημιουργία ενός κινήματος συμπαράστασης στους πρόσφυγες. Σε μια φωτογραφία δημοσιευμένη στα «Χανιώτικα Νέα» (12.6.01) τον βλέπουμε να κρατά τρυφερά δυο μικρά προσφυγόπουλα και να δηλώνει: «Για μας οι άνθρωποι αυτοί είναι φιλοξενούμενοι που αναζητούν μια καλύτερη τύχη». «Από όλους και πολύ περισσότερο από τους ίδιους τους πρόσφυγες αναγνωρίστηκε η σημαντική συμβολή του γιατρού και νομαρχιακού συμβούλου κ. Κώστα Νικηφοράκη», διαβάζουμε σε δημοσίευμα της ίδιας εφημερίδας με θέμα την αποχώρηση των τελευταίων προσφύγων. «Είναι χαρακτηριστικό ότι τη στιγμή του αποχαιρετισμού όλοι οι πρόσφυγες πέρασαν ένας-ένας, χαιρέτησαν και φίλησαν τον κ. Νικηφοράκη, εκφράζοντας με τον τρόπο αυτόν την ευγνωμοσύνη τους για τη συμπαράστασή του καθ' όλη τη διάρκεια της παραμονής τους» (18.6.01).
Στο τέλος του 2001, διακόσιοι ακόμη πρόσφυγες αποβιβάζονται στην περιοχή της Σούγιας και οδηγούνται στον παλιό αεροσταθμό. Θα ακολουθήσουν τεράστιες προσπάθειες του κινήματος συμπαράστασης προκειμένου να εξασφαλιστούν ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης για τους πρόσφυγες και να τους παρασχεθεί η απαραίτητη νομική βοήθεια. «Από τους ανθρώπους που δεν έχουν πάψει ούτε στιγμή να στηρίζουν τους πρόσφυγες είναι ο πρόεδρος της Ενωσης Γιατρών ΕΣΥ Νομού Χανίων Κώστας Νικηφοράκης», σημειώνει σχετικά ο Γιάννης Λιβυάκης στα «Χανιώτικα Νέα» στις 10 Δεκεμβρίου 2001. Κορυφαία στιγμή του κινήματος συμπαράστασης, η επιτυχία του να εμποδίσει την επιβίβαση στο πλοίο 54 προσφύγων των οποίων μεθοδευόταν η «επαναπροώθηση» στην Τουρκία. «Μπορεί να κερδίσαμε μια μάχη, αλλά ο πόλεμος είναι ακόμη μπροστά μας και πρέπει να συνεχίσουμε με το ίδιο πάθος τη συμπαράσταση στους κατατρεγμένους αυτούς ανθρώπους», δήλωνε ο Κωστής Νικηφοράκης στον τοπικό Τύπο (25.1.02).
Την αντίληψή του για το επάγγελμα του γιατρού υπερασπίστηκε ο Κωστής Νικηφοράκης και όταν κατέθεσε ως μάρτυρας στη δίκη της «17 Νοέμβρη» για να καταγγείλει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες πραγματοποιήθηκε η ανάκριση του Σάββα Ξηρού. «Καταπατήθηκαν τα πάντα», υποστήριξε. «Ανθρώπινα δικαιώματα, ιατρική δεοντολογία και ηθική, ακόμη και ο κανονισμός της Μονάδας Εντατικής Θεραπείας». «Ο γιατρός οφείλει να γνωρίζει και να σέβεται τα δικαιώματα του ασθενή και η ιατρική δεοντολογία καλύπτει στο σύνολο τα δικαιώματα του ανθρώπου», εξηγούσε σχετικά σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Εποχή». «Δεν μπορεί να είναι κανείς και νοσηλευόμενος και ανακρινόμενος. Αυτό παραβιάστηκε πλήρως στην περίπτωση του Σάββα Ξηρού».
«Η ζωή αξίζει μονάχα αν τη μοιράζεσαι», έλεγε ο Κωστής Νικηφοράκης. Και απέδειξε ότι το εννοούσε.
----------------------------
* Ευχαριστούμε τον Γιάννη Καραμπάτσο για το αρχειακό υλικό που μας διέθεσε.
